Pieter Willems

Pieter Willems: nooit van gehoord? Je bent niet de enige. En toch was Willems een vooraanstaand Leuvenaar en op vele vlakken belangrijke Vlaming uit de tweede helft van de 19de eeuw.

Leven
Pieter Willems werd in 1840 geboren in Maastricht als jongste kind van een gezin uit de lagere burgerij. Zijn vader, die belastingambtenaar was, stierf toen Pieter nog maar acht jaar was. De bijzondere intellectuele capaciteiten van de jongen werden algauw opgemerkt. Opeenvolgende beurzen maakten het hem mogelijk om  de klassieke humaniora aan het prestigieuze Koninklijke Atheneum van zijn geboortestad te volgen, vervolgens in Leuven klassieke filologie te studeren en dan twee jaar aan buitenlandse universiteiten te studeren. Op zijn 25e werd hij in Leuven tot hoogleraar benoemd. Hij bleef de rest van zijn leven in de universiteitsstad wonen en trouwde er met de jongste dochter van de vooraanstaande rechter en schepen Philippe Henot. Het gezin kreeg negen kinderen en woonde in het statige herenhuis aan de Brusselsestraat dat Willems’ vrouw had geërfd. Daar overleed Pieter Willems kort na zijn 58e verjaardag in 1898 na een kortstondige ziekte, op het hoogtepunt van zijn carrière.

Loopbaan
Willems was in de allereerste plaats een classicus en werd snel een wetenschapper met internationale renommée. Zijn driedelige studie over de geschiedenis van het romeins recht werd meteen na de publicatie ervan in 1870 een internationaal referentiewerk met vijf herdrukken (de laatste postuum in 1910) en ook vertalingen in onder meer het Russisch. Dit werk behoort tot op vandaag nog steeds tot de wetenschappelijke canon.
In 1878-1880 publiceerde Willems dan zijn magnum opus: een tweedelige studie over de senaat in de romeinse republiek. In 1885 bekroonde de Belgische Academie voor Wetenschappen – die Willems in 1872 als corresponderend lid had aanvaard - dit werk met de vijfjaarlijkse staatsprijs voor historische wetenschappen. Het jaar nadien, op 5 augustus 1886, mocht Willems een eredoctoraat in de rechten in ontvangst nemen aan de prestigieuze Ruprecht-Karls-Universität te Heidelberg, die toen haar 500e stichtingsjaar vierde.
Als universiteitsdocent was Willems ook een echte vernieuwer. Hij koos voor een soort interdisciplinaire onderzoeksbenadering op het kruispunt van de klassieke filologie, geschiedenis van de oudheid, bronnenstudie en romeins recht. Via de door hem opgerichte Societas Philologa Lovaniensis organiseerde hij voor zijn alumni nascholingen in de vorm van werkcolleges in zijn eigen woning. Daarnaast diende hij de Leuvense universiteit ook gedurende 26 jaar als secretaris en was daarmee de rechterhand van drie opeenvolgende rectoren.

Bestuursfuncties
Willems’ leven stond naast zijn academische loopbaan ook in het teken van het verenigingsleven. Kort na zijn benoeming tot hoogleraar duidde de rector hem aan als voorzitter van het Vlaamse studentengenootschap Met Tijd en Vlijt. Vanuit die vereniging behoorde Willems in1875 tot de medestichters van het Davidsfonds, waarvan hij enkele jaren later de algemeen voorzitter werd. In 1870 was hij ook medeoprichter van de Zuid-Nederlandse Maatschappij voor Taal- en Letterkunde, waarvan hij acht jaar later ook het voorzitterschap overnam. Hij ijverde ook mee voor de oprichting van een Vlaamse academie voor taal- en letterkunde, waarvan hij bij de oprichting in 1886 eveneens de eerste voorzitter werd. Al die bestuursfuncties bleef Pieter Willems tot aan zijn dood in 1898 vervullen. Dat maakt hem tot een van de spilfiguren in de katholieke Vlaamse beweging van de tweede helft van de 19de eeuw.

Vastgoedeigenaar en filantroop
Tenslotte maakte Pieter Willems zich in Leuven op nog een heel andere manier onsterfelijk. Via het vermogen van zijn vrouw en zijn eigen maatschappelijke positie ging het deze duivel-doet-al financieel zeker voor de wind. Naast de riante stadswoning in de Brusselsestraat beschikte de familie Willems ook over een buitenverblijf in Sint-Joris-Weert met uitgestrekte landerijen: het Biezenhof. Hier trok de professor zich wanneer het maar kon terug om in de landelijke natuur tussen de Dijle en het Meerdaalwoud te wandelen en tot rust te komen. Daarnaast belegde Willems zijn vermogen in de aankoop van gronden in de Ridderstraat en de Parkstraat. Met die belegging had hij echter tegelijk ook een filantropisch doel voor ogen. Hij vond het namelijk ongehoord dat de Leuvense arbeidersbevolking in erbarmelijke omstandigheden gehuisvest was in de beruchte gangskes. Dus bouwde hij op zijn eigen gronden woningen om ze tegen lage huurprijs beschikbaar te stellen voor arbeidersgezinnen. De Van ’t Sestichtstraat liet hij zo volledig op eigen kosten over zijn eigen gronden aanleggen, bestraten, van riolering, waterleiding en gasverlichting voorzien en ook aan weerzijden volbouwen met meer dan 20 van dergelijke huurwoningen.